Vitaminler vücutta metabolik olayların normal bir şekilde meydana gelmesi ve sağlıklı durumun sürdürülmesi için gerekli olan, vücutta sentez edilemeyen veya yetersiz derecede sentez edilen ve besinler içinde çevreden ufak miktarda alınması zorunlu maddelerdir. Sağlıklı yaşamın sürdürülmesi için proteinler, yağlar, karbonhidratlar ve inorganik tuzlar (NaCl ...vs.) gibi mikrobesleyiciler'e ve doymamış yağlar ile aminoasidlere gereksinim vardır.[1] Vitaminler, özel hücresel fonksiyonların yerine getirilmesinde vücudun eser miktarlarda duyduğu organik bileşiklerdir. Çözünürlüklerine ve metabolizmadaki fonksiyonlarına göre sınıflandırılabilirler. Vitaminler insanlarda sentez edilemezler ve bu yüzden diyetle alınmak zorundadırlar.[2] Vitaminler çözündükleri ortama göre sınıflandırırlar: a) Yağda çözünenler: A, D, E, K. b) Suda çözünenler: C, B1, B2, B6, B7, B12, biotin, folik asit, pantotenik asit. Vitaminlerin çoğu bitkisel ve hayvansal besinler içinde bulunur:
- B12 hariç suda çözülen vitaminler ile E ve K vitaminleri bitkisel besinler, sebze, meyve, hububatta bulunurlar. - A ve D vitaminleri hayvansal besinlerde (et, karaciğer, et yağ, yumurta, süt) bulunurlar. Karbonhidrat, yağ, protein gibi ana besin öğelerini yeterli miktarda ve özellikle çeşitli kaynaklardan sağlanmış bir besin diyetiyle yapılan dengeli beslenme (özel durumlar hariç) vücudun günlük gereksinimine yetecek kadar vitamin sağlar. Çeşitli fizyolojik (gebelik, spor, gelişme çağı ... vs.) ve patolojik (ateş, diyare, travma ... vs.) durumlar ile çevresel faktörler (iklim, coğrafi bölge) ve ilaç tedavileri (fenitoin, izoniasid, metotreksat ... v.s.) vitamin gereksinimini artırır. Vitaminler için günlük miniminal gereksinim değerleri kesin olarak saptanamamıştır. Ayrıca, kişilerin vitamin eksikliğine dayanıklılığı bireysel çok büyük farklılıklar göstermektedir (Örneğin; A vitamini eksik diyetle beslenen 23 gönüllüden sadece 3'ünde 14 ay sonra gece körlüğü görülmüş ve bunlar da 1300 U gibi düşük doz A vitamini ile tedavi edilmişlerdir). ABD ve İngiltere gibi bazı batı ülkelerinde, günlük 2000 Kcal'lik besin alımına göre yapılmış her vitamin için, tavsiye edilen günlük rasyon (= RDA = Recommended daily allowance) değerleri saptanmıştır. Minimum günlük gereksinim değerleri kesin olarak saptanmasına karşın, ortalama vitamin gereksinim değerleri denilen bazı ampirik değerler kullanılmaktadır. Bu değerler, genelde RDA değerlerinin 1/5'i kadardır. ABD'de FDA (Food and Drug Administration) dairesi; - Bir farmasötik şekil içinde günlük rasyonun en fazla yarısına eşit miktarda vitamin içeren müstahzarları besin maddeleri, - Günlük rasyonun 2.5 katından fazla vitamin içeren (A ve D vitaminleri için 2 kat) müstahzarları ilaç ve - Aradaki değerleri ise besin katkısı olarak kabul etmiştir. Ülkemizde günlük vitamin rasyonları henüz saptanmamıştır.
Sağlıklı kişilerin günlük vitamin alımında, RDA'nın yüzde 150'sini geçmemeleri tavsiye edilmektedir.[3]-[4] Çalışmalarınızda başarı, ailenizle birlikte esenlik ve mutluluklar diler, en içten saygılarımızı sunarız.
[1] Akkan, A.G.: İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri
Akılcı İlaç Kullanımı Sempozyumu, 14 Ocak 1999, İstanbul, s.45 (www.etf.edu.tr Erişim Tarihi:02.01.2021)
[2] P.C. Champe - R.A. Harvey: Biyokimya, B.2, İstanbul 1997, s.319
[3] Akkan, A.G.: İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri
Akılcı İlaç Kullanımı Sempozyumu, 14 Ocak 1999, İstanbul, s.45 - 46 (www.etf.edu.tr Erişim Tarihi:02.01.2021)
[4] Ergün, M.: İlaç Ve Korunması, Ankara 2022, s.8-9
