Kıymetli okurlar, birçok kişi ve kuruluş birikimlerini ve tasarruflarını değerlendirmek amacıyla döviz altın ve çeşitli emtiaların yanı sıra borsada dolaşımda bulunan hisse senetlerini de kullanmaktadır. Sarrafların, kimi tüccarların, özellikle değerli kâğıt, pay belgiti ve tahvil, döviz ve her türlü mal alışverişiyle uğraşanların, alım satım amacıyla devlet denetimi altında iş yaptıkları yer olarak tanımlanan borsa özellikle akıllı telefonların yaygınlaşması ile telefon aplikasyonları vasıtasıyla daha kolay ulaşılabilir bir yatırım ortamı haline gelmiştir.
Buna ilişkin olarak Borsa İstanbul (BİST) üzerinden yapılan işlemlerin vergi kanunları karşısındaki durumu iş bu köşe yazısının konusunu oluşturmaktadır.
Vergilendirme konusuna gerçek kişiler açısından bakacak olursak, gerçek kişilerin BİST’te yaptıkları hisse senedi işlemlerinden oluşan kâr veya zarar, işleme aracılık eden banka veya aracı kurum tarafından hesaplanmakta ve belli dönemler itibariyle stopaj yoluyla vergilendirilmektedir. İşte bu sebeple BİST’te yapılan işlemlerin tamamı üzerinden elde edilen gelirler yıllık beyanname ile beyan edilmemektedir.
İşin temettü kısmında ise farklı durumlarda beyanname verilebilmesi gerekmektedir. Şirket hissedarlarına ortaklık payları oranında kar payı dağıtılması sonucu ortaya çıkan temettü gelirleri, %10 stopaj kesintisine tabi bulunmaktadır. Brüt temettü tutarından 10% stopaj vergisi düşülerek net temettü gelirin hesaplanmaktadır. Yatırım ortaklıklarının hisse (pay) senedi temettü gelirlerinde ise stopaj oranı 0%’dır. Elde edilen brüt temettü gelirinin (stopaj vergisinden önceki tutar) yarısı vergiden istisna olmakla birlikte istisna sonrası kalan tutarın 2022 yılı için 70.000 TL’yi aşması durumunda menkul sermaye iradı olarak yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Ayrıca ilgili beyannamede yapılan stopaj kesintilerinin de mutlaka beyanname üzerinde indirilmesi gerekmektedir.
Şirketler bünyesinde yapılan BİST işlemlerine ilişkin olarak da Vergi Usul Kanunu 279’uncu madde hükmü “Hisse senetleri ile fon portföyünün en az yüzde 51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri alış bedeliyle, bunlar dışında kalan her türlü menkul kıymet borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde oluştuğu anlaşılırsa değerlemeye esas bedel, menkul kıymetin alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farkları dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle hesaplanır. Ancak, borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kâr ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan menkul kıymetler, alış bedeli ile değerlenir” hükmü yer almaktadır.
