Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Türkiye’de ilk olarak 7 Şubat 1993 yılında yayımlanarak yürürlüğe giren ve zaman içerisinde birçok revizyona uğrayan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği’ni değiştirdi. Yeşil kalkınma hedefleri çerçevesinde yenilenen yönetmelik 29.07.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada, Türkiye’de yatırımların çeşitlenmesi, iklim değişikliği ile mücadele ve sıfır atık çalışmaları, bilimsel ve teknik gelişmelerin takip edilmesi, zaman içerisinde karşılaşılan yargı kararları, diğer mevzuatlarda yapılan değişiklikler gibi sebeplerle ÇED Yönetmeliği’nin revize edilmesi gerekliliğinin ortaya çıktığını ifade edildi.

Peki ne gibi değişiklikler yer alıyor kısaca önemli başlıklara göz atalım:

-ÇED olumlu kararı alınan ve yatırıma başlanmayan projelerin 7 yıl olan geçerlilik süresi 5 yıla düşürülmüş.

-Yeni yönetmeliğe göre, halkı, proje ve etkileri hakkında bilgilendirmek, halkın projeye ilişkin görüş ve önerilerini almak üzere, bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlar tarafından paydaş katılım planı (PKP) hazırlanması belirtilmiş. Eski yönetmelikte komisyonun ÇED raporunu, ilk inceleme değerlendirme toplantısından itibaren 10 gün içinde incelemesi ve değerlendirmesi öngörülüyordu. Yine bakanlığın ÇED olumlu ya da olumsuz kararlarını da 10 gün içerisinde vermesi gerekiyordu. Yeni yönetmelikte bu 10 gün şartlarının yer almaması dikkat çekiyor.

-ÇED uygulanacak projeler Ek-1 listesine gemi geri dönüşüm ifadesi eklenmiş.

-Tehlikeli atıklarla ilgili proje listesi daha ayrıntılı hale getirilmiş.

-500 oda ve üzeri oteller, tatil köyleri, turizm kompleksleri vb. tesislerin kapasiteleri bu yönetmelikte 250 oda ve üzeri şeklinde değiştirilmiş (EK 1 listesi).

-Enerji üretim miktarı fark etmeksizin yeni yönetmelikte rüzgar, jeotermal santralleri genel olarak kapsama dahil edilmiş.

-100 oda ve üzeri oteller, tatil köyleri, turizm kompleksleri vb. tesislerin kapasiteleri bu yönetmelikte 50 oda ve üzeri şeklinde değiştirilmiş (EK 2 listesi).

-Bir önceki yönetmelikte yer alan konut projeleri kapasitesi 200 konuttan, 300 konut ve üzerine çıkarılmış.

- Bir önceki yönetmelikte yer alan temalı parklar kapasitesi 50.000 m2 alan ifadesi 10.000 m2 ve üzeri alan şeklinde değiştirilmiş.

- Bir önceki yönetmelikte yer alan göl hacmi kapasitesi 5 milyon m3 ve üzeri alan ifadesi 1 milyon m3 ve üzeri alan olarak değiştirilmiş.

1993 yılında çıkarılan ilk yönetmelikten bu zamana kadar geçen yaklaşık 29 yıllık süre içinde ÇED Yönetmeliği’nin maddelerinde 16 kez değişiklik yapıldı. 6 kez de yönetmelik tamamen değiştirilerek, yeni yönetmelikler yürürlüğe koyuldu. Son değişiklikle birlikte 7. kez değiştirilmiş oldu. ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan 1993-2020 yılları arasındaki ÇED istatistiklerine göre, 27 yıllık dönem içinde Bakanlığa sunulan 73 bin 247 projeden sadece 61 proje için ‘ÇED olumsuz’ kararı verilirken, bu süreçte ÇED Gerekli Değildir kararı verilen proje sayısı ise 65 bin 934 olduğu görüldü.

Maalesef ÇED Raporu ya da Proje Tanıtım Dosyası hazırlaması gereken bazı işletmelerin, söz konusu belgeleri hazırlamamak için kapasitelerini olması gerekenden daha düşük gösterdiği, yatırımcı kişi ya da kuruluşların ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı alabilmek ya da kapsam dışı kalabilmek için kapasitelerini ya da ÇED sahalarını olduğundan farklı gösterdiği acı bir gerçek olarak biliniyor.

Yatırımcılar tarafından ÇED süreci aşılması gereken bir prosedür olarak görüldüğü sürece doğayı ve insanı korumak imkansız hale geliyor. Umarız bu yeni yönetmelik ile yeşil kalkınma hedefleri doğrultusunda doğayı ve insanı korur, gelecek nesillere sağlıklı bir çevre bırakabiliriz.