Değerli okurlar, Güney Amerika’nın batısını boydan boya kaplayan baston ülke Şili, sanki dünyanın sopası . Bu yazıyı yazma sebebim, yılardır haritasına bakıp bakıp, şekli için “hadi canım” diye iç geçirmemdir. Bazı verilerini de inceleyip kısa bir yazıya dökerek sizlerle paylaşıyorum.
Şili, resmî adıyla Şili Cumhuriyeti. Ülkenin İspanyolca ismi olan Chile kelimesinin kökeni tek ve kesin bir şekilde kanıtlanmamıştır. En yaygın açıklama; Chilli kelimesinin Aymara dilinden türediği ve dünyanın son bulduğu diyar anlamına geldiğidir. Kuzeyde Peru, kuzeydoğuda Bolivya, doğuda Arjantin ve güneyde Drake Boğazı, doğuda And Dağları ile batıda Büyük Okyanus arasında ince uzun bir ülkedir. Okyanusya’daki Paskalya adaları ve birkaç ada daha Şili’ye bağlıdır. Ayrıca Antarktika’nın 1,25 milyon km²’lik bölümünde hak iddia etmektedir. Başkenti ve en büyük şehri Santiago (ülkenin üçte biri bu şehirde yaşıyor), resmi dili İspanyolcadır.
Böyle bir coğrafyanın yıllarca askeri cunta ile yönetilmesini de hep ilginç bulmuşumdur. Normalde buradan birkaç ülke çıkmasını beklersiniz. Coğrafi verilere gelince;
En dar yeri 90 km,
En geniş yeri 240 km,
Ülkenin ortalama genişliği 177 km,
Boyu 4,270 km (Ankara’dan Pakistan başkenti Kabil’e gidip gelme mesafesine yakın),
Ülke ayrıca kuzeyden güneye çok farklı iklim, bitki örtüsü ve coğrafi şekiller gösterir,
Kuzeydeki çölü, güneydeki kanalları, yüksek dağları, ılıman ve yazlık bölgeleri ve Patagonya’daki buzullarıyla “tezatlar ülkesi” olarak anılır,
Şili dağları, yeryüzünün en yüksek sıradağlar zincirini oluşturur. 6,000 m’nin üstünde birçok zirvesi vardır. Ülkenin en yüksek dağı Ojos del Salado (6.880 m) aynı zamanda dünyanın en yüksek volkanıdır.
Yüzölçümü hemen hemen Türkiye ile aynı; 756 bin km2,
Nüfus 19 milyon,
Kişi başına yıllık gelir 15,000 $,
Enflasyon %2,
İşsizlik %6,
Büyüme hızı %4,
Latin Amerika’nın en süratli gelişen ekonomilerinden biri ve dünyanın en büyük bakır üreticisi olan Şili’nin ekonomisi başta bakır olmak üzere daha çok maden ihracatına dayanmaktadır. Şili daha çok petrol ve petrol ürünleri, kimyasallar, elektrik ve telekomünikasyon araçları, sanayi makineleri, araçlar ve doğalgaz ithal eder.
Tarım, ülke GSYH’sinin de %6’sını oluşturmakta ve ülke ihtiyacının yarısına yakını ülke içi üretim tarafından karşılanmaktadır. Şili endüstrisi ise genellikle hammadde ile tüketim malları üretimine dayanmaktadır. Temel ürünler; bakır ve diğer mineraller, işlenmiş gıda, deniz ürünleri, demir-çelik, tahta ve ahşap ürünleri, ulaşım araçları ve hazır giyimdir.
Özetle; huzurlu, fakiri az, yemeği ve iklimi zengin, neredeyse her ev okyanus manzaralı, duyduğum kadarıyla sıcak insanlar, gençlerin haklarına sahip çıktığı, ülkenin tamamının aynı meridyende (ülke Müslüman olsa, herkes aynı saatte namaz kılıp, oruç açardı ) yaşadığı özgün bir ülke Şili.
(Not: Ben bu yazıyı birkaç ay önce kaleme almıştım, ilginçtir ki; Eylül ayının başında bu ülkede yapılan referandumla dünyanın en yenilikçi anayasası olarak öngörülen taslak %62 oyla reddedildi. Böylece; halkın bir kısmınca diktatör Pinochet döneminde yazılan ve birçok kez revizyona uğrayan Şili anayasası, “diktatörlük rejiminin mirası” ve “eşitsizliğin temel kaynağı” olarak değerlendirilen yasayla devam kararı almış oldular. Sürecin uzamasının ve halka iyi anlatılamamasının bu sonucu getirdiği söyleniyor. Başka ülkelere ders olmalı!)
Saygılarımla.
