AYDIN DAĞTEKİN
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın yayımladığı Yatırım Teşvik Belgesi Bülteni (Ocak 2025), Türkiye'de yatırım iştahındaki zayıflamayı bir kez daha gözler önüne serdi. Bu yılın ilk ayında verilen teşvik belgelerinde hem sabit yatırım tutarı, hem de istihdam öngörüsü ciddi düşüş yaşadı. Son 5 yılın aynı dönemleriyle karşılaştırıldığında tablo, yatırımcıların temkinli bir yıla başladığını gösteriyor.
2025 Ocak ayında toplam 1.165 teşvik belgesi verilirken, bu yatırımlar için toplam 53,6 milyar TL sabit yatırım öngörüldü. Geçen yılın aynı ayında sabit yatırım tutarı 97,3 milyar TL’ydi. Bu da yaklaşık yüzde 45’lik bir gerilemeye işaret ediyor. Ocak 2023’te teşvikli yatırımlar 181 milyar TL ile zirve yapmıştı. Son iki yılda yaşanan sert düşüş, yatırım ikliminde soğuma olduğunu gösteriyor.
Teşvik belgeleriyle yaratılması öngörülen istihdam da geçen yıla göre yüzde 14 azalarak 21.870 kişide kaldı. 2023’te bu sayı 33 binin, 2024’te ise 25 binin üzerindeydi. Özellikle istihdam dostu sektörlerdeki zayıflama dikkat çekiyor.
Yabancı yatırımcılar temkinli
Yatırımların sadece 31’i yabancı sermayeli firmalara ait. Bu şirketlerin öngördüğü sabit yatırım ise sadece 3,2 milyar TL, yani toplam yatırımın sadece yüzde 6’sı. 2023’te yabancı yatırımların toplam içindeki payı yüzde 10’un üzerindeydi. Bu da Türkiye'ye yönelik yabancı sermaye ilgisinin azaldığını düşündürüyor.
Bölgesel dağılıma bakıldığında I. Bölge (İstanbul ve çevresi) her zaman olduğu gibi en çok yatırım çeken bölge oldu. Ancak bu bölgedeki yatırımlar geçen yıla göre hem sayı hem de tutar bazında ciddi düşüş gösterdi. 2024 Ocak ayında I. Bölge’ye 26,9 milyar TL yatırım planlanırken, bu yıl rakam 14,3 milyar TL’ye geriledi. Yatırımcılar, daha az gelişmiş bölgelere yönelerek devlet teşviklerinden daha fazla faydalanma yolunu tercih etti.
En büyük pay imalatın
Ocak ayında imalat sektörü, 33,6 milyar TL ile toplam yatırımların yüzde 63’ünü oluşturdu. Ancak geçen yıl 48,7 milyar TL olan bu rakamda ciddi bir gerileme söz konusu. Enerji sektöründeki yatırımlar 9,2 milyar TL’ye, hizmet sektöründeki yatırımlar ise 6,8 milyar TL’ye düştü.
Yatırım cinsine göre dağılıma bakıldığında, teşviklerin büyük bölümü komple yeni yatırımlar için verildi (732 belge). Ancak bu oran geçen yıla kıyasla düşüşte. Özellikle tevsi yatırımlar (mevcut tesis büyütme) artış gösterdi. Bu durum, yeni yatırım kurmaktan çok mevcut yapıyı genişletmeye yönelik eğilimin arttığını gösteriyor.
Stratejik ve yüksek teknolojili yatırım yok
Ocak ayında stratejik yatırım kategorisinde teşvik belgesi düzenlenmedi. Oysa 2023 ve 2024 Ocak aylarında bu kapsamda milyonlarca TL'lik yatırımlar desteklenmişti. Bu da yüksek katma değerli yatırımların ilk ayda başlamadığına işaret ediyor.
2012’den bu yana teşvik sisteminde verilen toplam belge sayısı 98 bin 338’e ulaştı. Bu belgelerle 13,4 trilyon TL sabit yatırım ve yaklaşık 3 milyon kişilik istihdam öngörüldü. Yatırımların yüzde 44’ü Marmara Bölgesi’nde, en çok teşvik verilen sektör ise imalat oldu.
Toplam yatırım 1,3 trilyon TL’yi aştı
Proje bazlı teşvik sistemiyle bugüne kadar sadece 58 belge düzenlendi, fakat bu belgelerle 1,3 trilyon TL yatırım ve 45 bin istihdam hedeflendi. Kimya, otomotiv, batarya, savunma ve enerji gibi stratejik sektörlerde verilen bu belgeler, yatırımların niteliği açısından ayrı önem taşıyor.
