Ulusal güvenlik ve teknoloji

Bir yabancı olarak eğer Amerikan şirketini satın almak istiyorsanız veya orada yatırım yapmak istiyorsanız, kritik teknolojilerde ve Amerikan halkının hassas kişisel verilerini elde edici faaliyetlerde bulunamıyorsunuz. Bu tespit edildiğinde, ABD Başkanının bu faaliyeti ve teknolojiyi ülkesinde engelleme hakkı bulunuyor. ABD Hazine Bakanlığı bünyesindeki CFIUS (Yabancı yatırımları izler) komitesi ve FIRRMA (Riskli yabancı yatırımları düzenler) kanunu, inceleme ve tavsiyesi sonucunda başkanın bu tarz bir yaptırım sunmasına olanak sağlıyor. Bunlar, gücünü IEEPA (Yaptırım ve ambargoların ana kanunu diyebiliriz) ve ulusal güvenlik kanunlarından alıyorlar. Oldukça uzun ve detaylı düzenlemeler.

TikTok iki sene önce, insanların dudaklarını okuyan ve kişisel veriyi fazlaca toplayan bir şirket ile birleşti. Ve geçen ay Trump, bu şirketin tüm ABD faaliyetleri Amerikan bir şirket tarafından satın alınmazsa, TikTok’un engelleneceğini duyurdu. Gerekçe ise; Çin’in Amerikan vatandaşlarının hassas verilerini ve görüntülerini depolayıp, bu verileri potansiyel ulusal güvenlik tehditleri için kullanma potansiyeli. Bu nedenle şu aralar dünya devi Oracle, TikTok’u 60 Milyar Dolar civarı bir fiyat ile satın almak üzere.

Dünyada çok yakın bir örneği olmayan bir uygulama bu. ABD içindeki örnekleri ise bol. Grindr adlı eşcinsel arkadaşlık sitesi, bir Çin’li şirket tarafından satın alındıktan sonra ABD, devlet çalışanlarının verileri Çin tarafından şantaj için kullanılabilir gerekçesi ile şirketin ABD’ye satılmasına zorladı. Obama döneminde bir rüzgar santrali, askeri güvenlik gerekçesiyle yine aynı şekilde ABD’ye devredildi. Gerekçeler genel olarak aynı, ulusal güvenliği tehdit. Ancak tabi ki, bunun birçok detayı ve yüzlerce sayfalık düzenlemeleri mevcut.

2018 yılında getirilen ve bahsettiğimiz CFIUS komitesinin yetkilerini genişleten FIRRMA kanunu, belirli bazı teknoloji alanlarında herhangi bir yabancı yatırımcının Amerika’da yatırım yaparken bazı lisanslar alması ve düzenli bildirimlerde bulunması şartını getiriyor. Bu sektörlere; lens, optik, kişisel veri işleyen sosyal medya yazılımları, kriptografik yazılımlar, yapay zeka araştırma ve geliştirme projelerini örnek gösterebiliriz. Aksi takdirde, yapılan yatırım devlet tarafından ulusal güvenliğe aykırılık nedeniyle kapatılıyor.

Ekonomik gücünü politikada en etkin kullanan ülkelerden biri olmak için, önce hukukun üstünlüğü ve kurumların güçlülüğü prensiplerini düzgün uygulamak gerekiyor. Ülkemizin de bu niteliklere prensipli şekilde tam haiz olması dileğiyle, iyi haftalar.