Geçen haftalarda Türkiye’nin 2023 yılındaki gayri safi yurtiçi hasılası 1.154,6 milyar dolar olarak açıklandı. Bu GSYH ile ülkemiz dünyanın en büyük 20 ekonomisi içinde 17. sırada yer almaktadır. Fert başına milli gelir ise 13.110 dolara ulaşmıştır.
Bir başka iyi haber de, rating firması Fitch’in Türkiye’nin kredi notunu artırmasıdır.
Ülkede kayıt dışı problemi ise devam etmektedir.
Aşağıda verdiğimiz tablodaki rakamlarla Türkiye’nin orta gelir tuzağından hemen hemen çıkmak üzere olduğu görülmektedir. Birkaç senedir devam eden Türk Lirası’ndaki değer kaybına rağmen milli gelirin ve özellikle fert başına milli gelirin artması çok ama çok güzel bir haberdir, tabii adaletli bir dağılım olsa idi.
Ama bakalım kazın ayağı öyle mi?
Hemen TÜİK verilerini incelemeye başladım. Nelerle karşılaştım nelerle?
Gelir dağılımı konusunda TÜİK kayıtları aşağıdaki gibidir.
Bu tabloya göre, gelir dağılımı fakirlerin aleyhine olarak bozulmaktadır. Gini katsayısı ise 0,433 olarak tahmin edilmektedir.
Gini katsayısı nedir? Onu da açıklayalım.
Gini katsayısı ve Lorenz eğrisi toplumdaki gelir dağılımı adaletini gösteren bir çalışmadır.
- Lorenz Eğrisi, toplumdaki gelir dağılımı adaletini gösterir. Toplumun yüzde kaçı, milli gelirden hangi oranda pay alıyor sorusunun cevabını verir. Gini katsayısı ise bunun formülüze edilmiş halidir.
Aşağıda yatay eksende hane halkı yüzdesi, dikey eksende toplam gelirden alınan pay oranı olmak üzere; Köşegen doğru, mutlak eşitlik doğrusudur. Tüm halkın gelirden eşit oranda pay aldığını gösterir. Kırmızı renkli Lorenz Eğrisi ise gelir dağılımı adaletsizliğini gösterir. Lorenz eğrisi sağ alt köşeye yaklaştıkça, gelir dağılımı bozulmaktadır.
Gini Katsayısı: Gelir eşitsizliğinin sayıyla tanımlanmasını sağlayarak karşılaştırma yapma imkanı sunar. 0-1 arası değer alır. 1'e yaklaşması eşitsizliğin arttığını, 0'a yaklaşması azaldığını gösterir. 1912 yılında İtalyan İstatistikçi Corrado Gini tarafından bulunmuş ve geliştirilmiştir. Gelir dağılımındaki eşitsizliği incelemek, ölçmek ve nüfusun refahının dağılımı için kullanılır.
G = A / A+B
Lorenz eğrisi örnekleri aşağıdadır.
- Yazımızın bu kısmındaki çalışma ve grafikler Sayın Prof. Dr. Hasan Hüseyin Aksoy’un Türkiye’nin Ekonomik Yapısı dersindeki sunumlarından alınmıştır.
Ortalama milli gelire gelelim.
Fert başına milli gelir 13.110 $ görünmektedir. Yani, gelir dağılımı tam eşit olsa idi ülkedeki her bir fert yılda (1$=32 TL. hesabı ile) 419.520 lira ayda ise 34.960 lira kazanıyor olacaktı.
Şimdi, yukarıdaki açıklama ve tablolara uygun olarak milli gelir dağılımı nasıldır dersek, 2023 yılı sonuçlarını tablodan alarak bir hesaplama yapalım.
Tablodaki bir gerçek de milli gelir dağılımının fakirler aleyhine, zenginler lehine bozulduğudur. Hesaplarımızda ülke nüfusunu 85 milyon olarak alıyoruz. Yukarıdaki tablonun 2023 yılındaki dağılımını alıp çalıştığımızda aşağıdaki tabloya ulaşıyoruz.
|
Toplam |
Dağılım % |
Her guruptaki nüfus |
Gurup Geliri toplamı $ |
Fert başına gelir $ |
|
İlk yüzde 20 en düşük |
5,9 |
17.000.000 |
68.121.400 |
4.007 |
|
İkinci yüzde 20 |
9,8 |
17.000.000 |
113.150.800 |
6.656 |
|
Üçüncü yüzde 20 |
14 |
17.000.000 |
161.644.000 |
9.508 |
|
Dördüncü yüzde 20 |
20,5 |
17.000.000 |
236.693.000 |
13.923 |
|
Beşinci yüzde 20 |
49,8 |
17.000.000 |
574.990.800 |
33.823 |
Böylece son çalışmamıza göre; Türkiye halkının yüzde 60 ı yani 51.milyon kişisi ortalama 13.110 dolarlık milli gelirden az gelir alabilmektedir. Dördüncü yüzde 20 gurubu yani 17 milyon kişi ortalama olarak milli gelirden fert başına 13.923 $ pay alabilmektedir.
Beşinci guruptaki yüzde 20 yani 17 milyon kişi ise milli gelirden kişi başına 33.823 $ (dolar) pay almaktadır. Yani bu gurubun milli gelirin aşağı yukarı yüzde 50 sini aldığı, en alt gurup olan 4.007 dolarlık bölümün ise 8,44 katı kadar yani 33.823 $ fert başına milli gelir aldığı görülmektedir.
Kişi başına 4000 dolar civarında milli gelire sahip ülkeler arasında Namibya, Surinam, Belize, Moğolistan gibi ülkeleri sayabiliriz. Tabii bu çok hoş bir manzara değil.
başına 33.823 dolarlık ülkeler ise dünyanın en zengin ülkeleri arasındadır.
Yazımı inceleyip konuyu merak edenler, TÜİK sitesindeki tablo ve yorumları inceledikleri takdirde yazımıza almadığımız çok güzel yorumlar ve doğrularla karşılaşacaklardır.
Buraya kadar yapılan incelemelerde gördüğümüz üzere ülkemizin bir milli gelir dağılımı problemi de vardır.
Bu problemin de ne pahasına olursa olsun düzelmesi şarttır.
İnşallah, etkili ve yetkililer bunun farkına varırlar da bir çalışma yaparlar, milli gelir dağılımı, daha adaletli bir hale getirilebilir, hatta getirilmelidir.