Ticaretin uluslararası icra edilmesi, ürün/hizmetini ihraç veya ithal eden şirketlerin farklı ülkelerin ve uluslarüstü/uluslararası yapıların kurallarını da takip etmesini gerekli kılıyor. Günden güne vites artıran sınır ötesi etkiye sahip düzenlemeler, hukukta da uyumluluk (compliance) alanını günden güne geliştiriyor. Ekonomik yaptırımlar (İran ve Rusya’da olduğu gibi), ihracat kontrolleri ile ticaret engelleri, şahıs/şirketlerin karıştığı yolsuzluklara karşı yasaklar (bkz. ABD’nin globale uzanan FCPA Kanunu), insan haklarıyla ilgili düzenlemelere uyum, rekabet hukuku kurallarına uyum ve kişisel verilerin korunması hakkındaki kurallara uyum; sık karşılaşılan uyum sorunlarının başında yer alan hukuk alanlarından.
Ekonomik yaptırımlar, bu köşede senelerdir işlediğimiz bir konu. Eskiden ABD’nin ağırlığı, şimdi AB’nin Rusya’ya karşı yaptırımların vitesini artırması… Bir şirket eğer hem Rusya hem AB/ABD ile çalışıyorsa, oldukça dikkatli olması gerekiyor. İkisinin de hem sektörel yaptırımları, hem şahıs/şirketlere spesifik yaptırımları, hem de bölgeye özel yaptırımları bulunuyor. AB henüz geçtiğimiz hafta yeni bir yaptırım paketi açıkladı ve pek çok ürün ve ilave şahıs/şirketlere ilave yasaklar getirdi.
AB’nin ürün bazında getirdiği yaptırımlar oldukça geniş. Basit bir örnek: GTİP numarası 38.09.92 ile başlayan (CN kodu 3809 92) ürünlerin Rusya’ya ihracatı halinde, AB’den yaptırım uygulanması riski var; çünkü bu ürün AB’nin Rusya’ya yasaklı ihracat listesinde. Bunun gibi bine yakın üründe AB’nin getirdiği yasaklar mevcut. Bunun dışında, şirketin veya şirketin hissedarlarının/yöneticilerinin de AB veya ABD’den yaptırımlı olup olmadıkları önemli. Ayrıca işlem yapılan bankanın da yaptırım bağlantısı olmaması gerekiyor. Eğer ilgili faaliyette herhangi bir AB veya ABD unsuru varsa (ticaret taraflarının veya satış yapan şirket yetkilisi/hissedarının AB veya ABD ile bağı, işlemde USD veya EURO kullanılması gibi bağlantılar), AB veya ABD’nin söz konusu kanunları ile bağlı hale geliyorsunuz. Çünkü, örneğin, EURO kullanınca muhabir banka bir AB bankası oluyor, para oradan geçiyor; o muhabir bankanın parayı dondurma ve ilgili mercilere bildirim hakkı bulunuyor.
Savaşların top-tüfekten ziyade; ekonomik güçler ile, doğal kaynaklar ile, insansız araçlar ile yapıldığı bir dönemdeyiz. Rusya yaptırımları ne kadar caydırıcı oldu bilinmez, ancak malesef böyle bir gerçek var.
Kurallara aykırılık denetiminin sıkı olduğu, herkese aynı uygulandığı ve aykırılığa karşı caydırıcı yaptırımların bulunduğu yargı düzenlerinde, yasal uyumluluğa olan ilgi daha fazla. Bunda belki de yargılama/avukat masraflarının bizdekinin aşağı yukarı on katı olmasının da payı var.