Ombudsmanlık kurumu ve yerel yönetim ombudsmanlığı (1)
Batıda özellikle de İskandinav Ülkelerinde yaygın olarak uygulanan Ombudsmanlık kurumu geçtiğimiz günlerde ülkemiz gündemine tekrar girmeye başladı..
Halen TBMMde görüşülmekte olan anayasa değişiklik paketi içerisinde yer alan maddelerden birisi de ombudsmanlık (kamu denetimi) kurumunun ülkemizde uygulanması ile ilgilidir..
Uzun süre kaldığımız batı ülkelerinde bu kurumun merkezi ve yerel yönetimlerde başarı ile uygulandığını yakından gören bir kimse olarak bizim kendi bünye ve realitelerimizi de dikkate alarak ülkemiz için de faydalı olabileceğini düşündük ve bu konuda ilki 1994 tarihinde olmak üzere birçok yazı yazdık..
Son yazılarımızda da bu kurumla ilgili düzenlemelerin yerel yönetim reform yasaları içerisinde yer alması gerektiğini ısrarla dile getirdik..
Bu konu geç de olsa TBMM gündemine girdi ve önce 5521 sayılı Kamu denetçiliği yasası olarak TBMMde 1 Ekim 2006 kabul edildi. Ancak o dönemin Cumhurbaşkanı sayın Ahmet Necdet Sezer tarafından anayasaya aykırı bulunarak görüşülmek üzere tekrar TBMMye geri gönderildi.
Ancak TBMM kanunda hiçbir değişiklik yapmayarak 5548 sayılı yasa olarak aynen kabul edince Cumhurbaşkanı bu defa da mevzubahis kanunun iptali için Anayasa Mahkemesine götürdü ve 5548 sayılı mevzubahis yasa Anayasa mahkemesi tarafından anayasaya aykırı bulunarak 2008/15 sayılı kararla iptal edildi..
Anayasa Mahkemesinin bu kararından sonra şimdi de ombudsmanlık kurumunun her ne kadar son anayasa değişikliği paketinde yer almasa da Anayasaya girmesi konusunda bazı çalışmaların yapıldığını biliyoruz..
Kaldı ki bu konuda ABde ısrarlı taleplerde bulunmaktadır..
Konuyla ilgili süreci kısaca özetledikten sonra şimdi de ombudsmanlık kurumu nedir ne değildir satırbaşları ile bir defa daha okuyucularımızı kısa ve öz olarak bilgilendirmeyi faydalı buluyoruz..
-Bu kurumun görevi kişi hak ve özgürlüklerini savunmak vatandaşları merkezi ve yerel yönetimlere karşı korumak, kötü yönetimden doğan haksızlıkları önlemek amacıyla yönetimin iyileştirmesine çalışmak,
-Yargı sürecinin yavaşladığı, pahalılandığı, karmaşıklığa uğradığı bizim gibi siyasallaşması neticesi ortaya çıkmıştı
-Bu kurum ilk defa 1809 İsveç anayasasında yer almıştır. Daha sonra 1919 da Finlandiyada,1954 de Danimarkada,1963 yılında daNorveçde kabul edildi.
-İsveçde bu kurum kamu görevlilerinin görevlerini yasalara uygun yerine getirip getirmediğini denetlemekle görevli bulunmakta ve vatandaşların bu konulardaki şikayetlerini incelemektedir.
-Finlandiyada ise hem parlemento hem de yönetici ve memurlar için olmak üzere 2 ayrı fonsiyona sahiptir.
-Danimarkada ombudsman mahkemelerin yanı sıra sivil ve askeri merkezi hükümet birimlerinden de sorumludur.
-Ombudsman ortaya çıkışından beri gelişmiş ülkelerde olduğu gibi gelişmekte olan ülkelerde de hukuk devletinin güçlendirilmesi ve demokratikleştirmenin aracı olarak görülmeye başlanmıştır.
-Bugün batı ülkelerinde devlet ve yerel yönetimler düzeyinde görev yapan ombudsmanların yanında ihtisas ombudsmanlarına (askeri, tüketici, çocuk, sinema, medya vb.) ticari ombudsmanlara (banka, sigorta,taşımacılık vb.) ve bulundukları yerlere göre (aile, üniversite vb.) rastlanılmaktadır.
-Karar verme yönetimce verilmiş bir kararı ortadan kaldırma veya değiştirme yetkilerinin olmaması ombudsmanların genel niteliğidir.
-Ombudsman bir idari işlemi tüm boyutları ile ortaya koyan araştırması sonucunda vardığı sonucu kamu oyuna açıklayarak halkın yönetim üzerindeki en yaygın ve etkili denetim mekanizmasıdır.
-Ombudsmanların her türlü dosyaya ulaşabilme, yöneticileri çağırabilme gerektiğinde birimleri denetleme görevi vardır.
-Ombudsmanların yaptıkları denetimlerin sonuçlarına göre disiplin soruşturmaları başlatma,yargıya başvurma, anayasaya aykırılık başvurusunda bulunma,yasa ve diğer düzenlemelere ilişkin reform tekliflerinde bulunma yetkilerine de sahiptirler..
-Yerinden yönetim ilkesinin bir gereği olarak da yerel yönetimlerin üstlendiği görevlerin her geçen gün artması ve özellikler taşıması sebebiyle merkezi yönetimler için oluşturulacak ombudsmanların yanında yerel yönetim ombudsmanlarının da oluşturulması birçok ülkede benimsenmiştir.
Bundan sonraki yazımızda yerel yönetim ombudsmanı hakkında bilgiler vermeye çalışacağız..
Batıda özellikle de İskandinav Ülkelerinde yaygın olarak uygulanan Ombudsmanlık kurumu geçtiğimiz günlerde ülkemiz gündemine tekrar girmeye başladı..
Halen TBMMde görüşülmekte olan anayasa değişiklik paketi içerisinde yer alan maddelerden birisi de ombudsmanlık (kamu denetimi) kurumunun ülkemizde uygulanması ile ilgilidir..
Uzun süre kaldığımız batı ülkelerinde bu kurumun merkezi ve yerel yönetimlerde başarı ile uygulandığını yakından gören bir kimse olarak bizim kendi bünye ve realitelerimizi de dikkate alarak ülkemiz için de faydalı olabileceğini düşündük ve bu konuda ilki 1994 tarihinde olmak üzere birçok yazı yazdık..
Son yazılarımızda da bu kurumla ilgili düzenlemelerin yerel yönetim reform yasaları içerisinde yer alması gerektiğini ısrarla dile getirdik..
Bu konu geç de olsa TBMM gündemine girdi ve önce 5521 sayılı Kamu denetçiliği yasası olarak TBMMde 1 Ekim 2006 kabul edildi. Ancak o dönemin Cumhurbaşkanı sayın Ahmet Necdet Sezer tarafından anayasaya aykırı bulunarak görüşülmek üzere tekrar TBMMye geri gönderildi.
Ancak TBMM kanunda hiçbir değişiklik yapmayarak 5548 sayılı yasa olarak aynen kabul edince Cumhurbaşkanı bu defa da mevzubahis kanunun iptali için Anayasa Mahkemesine götürdü ve 5548 sayılı mevzubahis yasa Anayasa mahkemesi tarafından anayasaya aykırı bulunarak 2008/15 sayılı kararla iptal edildi..
Anayasa Mahkemesinin bu kararından sonra şimdi de ombudsmanlık kurumunun her ne kadar son anayasa değişikliği paketinde yer almasa da Anayasaya girmesi konusunda bazı çalışmaların yapıldığını biliyoruz..
Kaldı ki bu konuda ABde ısrarlı taleplerde bulunmaktadır..
Konuyla ilgili süreci kısaca özetledikten sonra şimdi de ombudsmanlık kurumu nedir ne değildir satırbaşları ile bir defa daha okuyucularımızı kısa ve öz olarak bilgilendirmeyi faydalı buluyoruz..
-Bu kurumun görevi kişi hak ve özgürlüklerini savunmak vatandaşları merkezi ve yerel yönetimlere karşı korumak, kötü yönetimden doğan haksızlıkları önlemek amacıyla yönetimin iyileştirmesine çalışmak,
-Yargı sürecinin yavaşladığı, pahalılandığı, karmaşıklığa uğradığı bizim gibi siyasallaşması neticesi ortaya çıkmıştı
-Bu kurum ilk defa 1809 İsveç anayasasında yer almıştır. Daha sonra 1919 da Finlandiyada,1954 de Danimarkada,1963 yılında daNorveçde kabul edildi.
-İsveçde bu kurum kamu görevlilerinin görevlerini yasalara uygun yerine getirip getirmediğini denetlemekle görevli bulunmakta ve vatandaşların bu konulardaki şikayetlerini incelemektedir.
-Finlandiyada ise hem parlemento hem de yönetici ve memurlar için olmak üzere 2 ayrı fonsiyona sahiptir.
-Danimarkada ombudsman mahkemelerin yanı sıra sivil ve askeri merkezi hükümet birimlerinden de sorumludur.
-Ombudsman ortaya çıkışından beri gelişmiş ülkelerde olduğu gibi gelişmekte olan ülkelerde de hukuk devletinin güçlendirilmesi ve demokratikleştirmenin aracı olarak görülmeye başlanmıştır.
-Bugün batı ülkelerinde devlet ve yerel yönetimler düzeyinde görev yapan ombudsmanların yanında ihtisas ombudsmanlarına (askeri, tüketici, çocuk, sinema, medya vb.) ticari ombudsmanlara (banka, sigorta,taşımacılık vb.) ve bulundukları yerlere göre (aile, üniversite vb.) rastlanılmaktadır.
-Karar verme yönetimce verilmiş bir kararı ortadan kaldırma veya değiştirme yetkilerinin olmaması ombudsmanların genel niteliğidir.
-Ombudsman bir idari işlemi tüm boyutları ile ortaya koyan araştırması sonucunda vardığı sonucu kamu oyuna açıklayarak halkın yönetim üzerindeki en yaygın ve etkili denetim mekanizmasıdır.
-Ombudsmanların her türlü dosyaya ulaşabilme, yöneticileri çağırabilme gerektiğinde birimleri denetleme görevi vardır.
-Ombudsmanların yaptıkları denetimlerin sonuçlarına göre disiplin soruşturmaları başlatma,yargıya başvurma, anayasaya aykırılık başvurusunda bulunma,yasa ve diğer düzenlemelere ilişkin reform tekliflerinde bulunma yetkilerine de sahiptirler..
-Yerinden yönetim ilkesinin bir gereği olarak da yerel yönetimlerin üstlendiği görevlerin her geçen gün artması ve özellikler taşıması sebebiyle merkezi yönetimler için oluşturulacak ombudsmanların yanında yerel yönetim ombudsmanlarının da oluşturulması birçok ülkede benimsenmiştir.
Bundan sonraki yazımızda yerel yönetim ombudsmanı hakkında bilgiler vermeye çalışacağız..
Sayı: 730 - Sayı'nın Kapağı