Tıbbi uygulama hataları konusunun sağlıklı biçimde bütünsel olarak anlaşılabilmesi için öncelikle aşağıda belirtilen kavramların açıklanması gerekmektedir.
- Meslek hatası Meslek hatası, yani malpraktis, hekimlik faaliyetinin kusurlu ifası olarak ifade edilmektedir.
- Sağlık meslek mensubu Sağlık meslek mensubu; hekim, diş hekimi ve eczacı ile 22/5/2014 tarihli ve 29007 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sağlık Meslek Mensupları ile Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelikte sayılan diğer sağlık meslek mensuplarını ifade eder (SMTİUSTRY[1] m.4/1.h). - Tıbbî işlem ve uygulama Tıbbî işlem ve uygulama; sağlık meslek mensupları tarafından sağlık mesleğinin icrası kapsamında yapılan muayene, teşhis ve tedaviye ilişkin işlem ve uygulamaları olarak tanımlanır (SMTİUSTRY m.4/1.ı). Üstteki açıklamalar çerçevesinde tıbbi uygulama hataları, doğrudan sağlık meslek mensuplarını kapsamakta olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Tıbbi uygulama hatalarına ilişkin birçok tanım vardır. Dünya Tabipler Birliği’nin 1992 yılında yayınladığı bildirgede benimsediği tanım ise; “Hekimin tedavi sırasında standart uygulamayı yapmaması, beceri eksikliği veya hastaya tedavi vermemesi ile oluşan zarar” şeklindedir.[2] Bu kararda tıbbi yanlış uygulama ile tıbbi bakım ve tedavi sırasında görülen ve hekimin hatası olmayan durumlar ayrılması gerektiği de vurgulanmaktadır. Türk Tabipler Birliği Etik İlkeleri “Hekimlik kötü uygulaması başlığı altında bilgisizlik, deneyimsizlik veya ilgisizlik nedeni ile hastanın zarar görmesi” olarak tanımlamaktadır.[3] Yine Türk Tabipler Birliği tarafından 2010 yılında yayınlanan Tıbbi Uygulama Hataları Bildirgesi’nde “tıbbi uygulamadaki bilgi‐beceri eksikliği ya da ihmal sonucu hizmet sunulan kişi sağlığında zarar” olarak da belirtilmektedir.[4] Sağlık çalışanlarının; sağlık hizmeti üretirken yürürlükteki yasal düzenlemelere uyma, sağlık hizmeti üretirken meslek etiği değerlerine ve kurallarına uyma ve sağlık hizmeti üretirken tıp alanının güncel bilimsel kurallarına uyma sorumluluğu vardır. [5] Yapması gerekeni yapmama, ihmal ya da gecikme gösterme, basit özen ve dikkat göstermeme, tanı ve tedavi hataları, yetkisiz uygulamalar kusuru göstermekte ve bu kusur sonucunda hastada zarar oluşursa tıbbi uygulama hatalarından söz edilmekte ve sağlık çalışanı sorumlu tutulabilmektedir. Tıbbi müdahalenin; tıbbi yardım ve el atmalar, tıbbi faaliyetler, tıbbi uygulamalar, tıbbi girişimler, hekimlerin mesleki faaliyetleri gibi başlıklarla da ele alındığı gözlenmektedir. Tıbbi müdahalenin; “kişileri hastalık, sakatlık ve diğer istenmeyen tıbbi durumlardan koruma, bu durumlar oluşmuşsa tanı koyma ve tedavi etme, iyileşmeden sonraki sosyal iyilik halinin devamını sağlama gibi sebeplerle; konusunda eğitim almış kişiler tarafından (resmi diploma sahibi ve T.C. vatandaşı olmak), tıp bilimi ve tekniği çerçevesinde, rıza dahilinde gerçekleştirilen kişinin beden ve ruh sağlığını etkileyen hareketler” olduğu belirtilmektedir.[6] Genel bir tanımlama yapılacak olursa tıpta yanlış uygulama (malpraktis), hatalı davranış veya görev ihmali sonucu bir yaralanmaya ya da zarara yol açmaktır. Hatalı tedavi ya da tıbbi ihmal diye özetlenebilir. Bir başka tanımla tıpta yanlış uygulama (malpraktis), hekimin hastanın standart tedavisini yaparken başarısızlığı, beceri eksikliği ya da ihmali nedeniyle zarar vermesidir.[7] Yargıtay Ceza Genel Kurul Kararına göre de " Tıpta hatalı uygulamalar, İngilizce "malpractice" sözcüğünün Türkçe okunuşuyla "malpraktis", "hekimliğin kötü uygulanması", "tıbbi kötü uygulama", "uygulama hatası", "tıpta yanlış uygulama" gibi çeşitli kavramlarla isimlendirilmekle birlikte en geniş olarak kabul gören ve kullanılan kavram "tıbbi hata"dır."[8] Türk Tabipler Birliği Etik İlkeleri m. 13’te, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeni ile bir hastanın zarar görmesinin “hekimliğin kötü uygulanması” anlamına geldiği belirtilerek bu kavram kullanılmıştır.[9] Bir başka tanımda ise tıbbi yanlış uygulamanın, yalnızca bir girişimin, bir tedavinin ya da uygulamanın yanlış, eksik yapılması demek olmadığı, aynı zamanda yapılması gerektiği halde yapılmayan bir işlem anlamına da geldiği belirtilmektedir.[10]- [11] Yukarıda belirtilen çeşitli tanımlar nazara alındığında, bir hatalı tıbbi tedavi şu unsurlardan oluşmaktadır: - Meslek ve sanatta acemilik (normal altı sağlık hizmeti), - Hastaya kasıtlı olarak zarar vermek, - Hasta – Hekim sözleşmesine aykırı hareket etmek, - Yanlış tehlikeli muayene sonucu hastanın zarar görmesi, - Tıbbi aletlerin tehlikeli kullanılmasından dolayı hastaya zarar vermek.[12]
Çalışmalarınızda başarı, ailenizle birlikte esenlik ve mutluluklar diler, en içten saygılarımızı sunarız.
[1] SMTİUSTRY: 15 Haziran 2022 Tarih ve 31867 Sayılı Resmi Gazete'de Sağlık Bakanlığınca yayımlanan Sağlık Meslek Mensuplarının Tıbbî İşlem Ve Uygulamaları Nedeniyle Soruşturulmasına Ve İdarece Ödenen Tazminatın Rücu Edilmesine Dair Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
[2] http://www.ttb.org.tr/mevzuat/ (Erişim tarihi 28 Şubat 2011)
[3] http://www.ttb.org.tr/mevzuat/ (Erişim tarihi 28 Şubat 2011)
[4] http://www.ttb.org.tr/mevzuat/ (Erişim tarihi 28 Şubat 2011)
[5] Çetin G.: Tıbbi Malpraktis. Yeni yasalar cercevesinde hekimlerin hukuki ve cezai sorumlulugu, tıbbi malpraktis ve adli raporlarin duzenlenmesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Egitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi, No:48, kitabı içinde Ed: Cetin G, Yorulmaz C, Cerrahpaşa Yayınları, İstanbul 2006, s.31-42; Tuğcu H./Yorulmaz, C./Koç S. : Hekim Sorumluluğu ve Tıbbi Malpraktis, Birinci Basamakta Adli Tıp kitabı içinde (Ed: Koç, S.), Can, M, İstanbul Tabip Odası Yayını, İstanbul 2010, s.9-17
[6] Can, İ.Ö./Özkara, ECan, M.: Yargıtayda Karara Bağlanan Tıbbi Uygulama Hatası , dergipark.org.tr
[7] Hancı, İ.H.: Malpraktis – Tıbbi Girişimler Nedeniyle ekimin Ceza ve Tazminat Sorumluluğu, B.2, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2005, s.30
[8] Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 09.12.2014 Tarih, 2014/103 Esas ve 2014/552 Karar sayılı İçtihat Metni, https://karararama.yargıtay.gov.tr (Erişim tarihi: 02.05.2024)
[9] Hancı, age., s.30
[10] Sütlaş M.: Tıbbi Yanlış Uygulama ve Mesleki Mesuliyet Sigortası Üzerine Bazı Saptamalar, http://www. hastahaklari. org/kotuyg-sig.htm
[11] Özdilek, agm., s.4 - 5
[12] Ronalt W. Scott : Health Care Malpractice, B.2, Pennsylvania 1999, s.5’den Naklan Öztürkler, s.6; Ayrıca Tıbbi hata konusunda Yargıtay Ceza Genel Kurulunun görüşünü belirten içtihat için btz., Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 16.05.2017 tarih, E/K.271 – 278 sayılı içtihadı (karararama.yargıtay.gov.tr)