Anayasalar, bir ülkedeki hukuk normlarının en üstü, çatısı konumundadır. Devletin organlarının yapısını, işleyişini hüküm altına almakla birlikte, temel haklar ve hürriyetleri, bir nevi insanın insan olduğu için talep ettiği doğal hakları kapsamına alarak yurttaşlarına hukuki bir güvence vermiş olmaktadır. Yapılacak diğer kanunların anayasaya uygun olması zorunluluktur.
Anayasamızda mevcut olan temel hak ve hürriyetler doğumla başlar, ölümle biter. Evrenseldir, dünyanın her yerinde geçerlidir. Dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez özellikler taşırlar. Sınırlandırılamaz. (Sıkıyönetim, savaş, bulaşıcı hastalıklar, nüfus sayımları gibi olağanüstü durumlarda yani insan hayatının söz konusu olduğu durumlarda yaşama hakkımızın dışındaki diğer tüm haklar sınırlandırılabilir) Başkalarının hak ve özgürlüklerinin başladığı yerde bizim hak ve özgürlüklerimiz biter, Her devlet düzenlediği anayasa ve yasalarla İnsan haklarını güvence altına almak zorundadır.
Kişi Hakları; 1. Yaşama hakkı, 2. Kişi dokunulmazlığı, 3. Kişi hürriyeti ve güvenliği, 4. Özel hayatın gizliliği ve korunması, 5. Yerleşme ve seyahat hürriyeti, 6. Din ve vicdan hürriyeti, 7. Düşünce ve kanaat hürriyeti, 8. Bilim ve sanat hürriyeti, 9. Basın ve yayınla ilgili hürriyetler, 10. Toplantı hak ve hürriyeti, 11. Mülkiyet hakkı, 12. Hak arama hürriyeti, 13. Temel hak ve hürriyetlerin korunması.
Siyasi Haklar ve Ödevler; 1. Türk vatandaşlığı, 2. Seçme seçilme siyasi faaliyetlerde bulunma hakları, 3. Kamu hizmetine girme hakkı, 4. Dilekçe hakkı.
Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler; 1. Ailenin korunması, 2. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi, 3. Çalışma ile ilgili haklar, 4. Toplu iş sözleşmesi grev hakkı ve lokavt, 5. Ücrette adalet sağlanması, 6. Sağlıklı çevre ve konut hakkı, 7. Gençliğin korunması ve spor hakkı, 8. Sosyal güvenlik hakları, 9. Tüketici hakları, 10. Tarih kültür ve tabiat varlıklarının korunması.
Bazılarını açıklamak gerekirse;
Özel yaşamın gizliliği; Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. Kişilerin özel hayatlarını kendilerinin izni olmaksızın topluma sergilemek doğru değildir.
Haberleşme özgürlüğü; Herkes haberleşme özgürlüğüne sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır. Bilgisi ve izni olmaksızın hiç kimsenin telefonu dinlenemez, mektupları açılıp okunamaz.
Basın özgürlüğü; Herkes düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama hakkına ve yayma hakkına sahiptir. Basın hürdür, sansür edilemez. Basın özgürlüğü de insanların fikirlerini gazete, dergi, radyo ya da televizyon aracılığı ile insanlara ulaştırma özgürlüğünü içerir.
Konut dokunulmazlığı; Kimsenin konutuna dokunulamaz. Çeşitli nedenlerle, yasayla yetkili kılınmış kurumların yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz. İnsanların kendi evlerinde rahatsız edilmeden yaşam sürme hakkı Anayasada güvence altına alınmıştır.
Yaşama hakkı; Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.
Yaşama hakkı, bütün hakların temelidir. Savaş, sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde dahi durdurulamaz, yok edilemez.
Kişi dokunulmazlığı hakkı; Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz. Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya muameleye tabi tutulamaz. Böylece kişinin yaşaması ve vücut bütünlüğü güvence altına alınmıştır.
Sağlık hakkı; Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Sağlık hakkı insana beden ve ruh sağlığı içinde yaşama isteme hakkını verir.
Eğitim ve öğrenim hakkı; Kimse, eğitim ve öğretim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir. Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, devletin gözetim ve denetiminde yapılır. İnsanın kendisini geliştirme ve sahip olduğu hakların bilincine varması eğitim yoluyla olur.