AYDIN DAĞTEKİN
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) tarafından hazırlanan Gıda Sektörü 2024 2. Çeyrek Raporu açıklandı.
Raporda yer alan Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, gıda sektörünün 7 alt grubu bazında Bursa’nın toplam ihracatı, 2023’ün ilk çeyreğinde 133 milyon 645 bin dolar, 2. çeyreğinde 119 milyon 302 bin dolar, 3. çeyreğinde 151 milyon 492 bin dolar, 4. çeyreğinde ise 142 milyon 89 bin dolar tutarında gerçekleşti. 2024’ün ilk çeyreğine bakıldığında Bursa gıda ihracatının toplam değeri bir önceki çeyreğe göre yükseliş göstererek 171 milyon 89 bin dolar seviyesinde kaydedildi. 2024’ün 2. çeyreğinde ise ilk çeyreğe göre bir gerileme olduğu ve ihracatın 130 milyon 946 bin dolar seviyesine indiği gözlemlendi. 2024’ün 2. çeyreğinin 3 ayında Bursa’da kaydedilen toplam gıda ihracatı değerinin, 2023’ün 2. çeyreğine ait değerden yüksek olduğu görüldü. Bursa’nın çeyrekler bazındaki toplam gıda ihracatı oranları dalgalı bir grafik çizse de, dalgalanmaların radikal seviyelerde olmadığı, mevsim ve piyasa koşulları gibi etmenlerin etkisi ile değişimlerin doğal seviyelerde seyrettiği dikkat çekti.
2023 yılının 1.ve 2. çeyreklerinde Bursa’da gerçekleşmiş olan toplam gıda ihracatının aynı dönemlerde Türkiye’de gerçekleşen toplam gıda ihracatına oranına bakıldığında; 1. çeyrekte ülkemizin toplam gıda ihracatının yüzde 2,10’unun, 2. çeyrekte ise yüzde 2,09’unun Bursa’ya ait olduğu görüldü. 2023 yılının 3. çeyreğinde yüzde 2,25 olan bu oran, yılın son çeyreğinde yüzde 1,85 seviyesine geriledi. 2024 yılının ilk çeyreğinde oran yüzde 2,41’e yükseldi, 2. çeyreğinde yüzde 2,10 oranına gelerek küçük bir düşüş yaşadı. 2024 yılının ilk 2 çeyreğinde 2023 yılının son çeyreğinde gerçekleşen düşüş toparlanarak tekrar dengeye kavuştu. Bursa’nın Türkiye geneli gıda ihracatından aldığı pay, şehrimizin yıl boyunca makul dalgalanmalar geçiren toplam gıda ihracatı oranı ile paralel bir grafik çizdi.
Ülke geneli gıda ihracatı
Türkiye geneli gıda sektörü ihracatına bakıldığında ise 2024 Nisan - Haziran ayları arasındaki 3 aylık dönemde bitkisel ürünler alt sektöründe Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri grubu, 2 milyar 751 milyon 174 bin dolar ile ihracat lideri konumunda. Bitkisel ürünler sektörünün diğer alt grupları olan Yaş Meyve ve Sebze, Meyve Sebze Mamulleri, Kuru Meyve ve Mamulleri, Fındık ve Mamulleri, Zeytin ve Zeytinyağı ürün grupları, ayrıca Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller ürün grupları ise aylık bazda makul dalgalanmalar göstererek istikrarlı bir seyir izledi. İkinci çeyrek gıda sektörü toplam ihracat payının 5 milyar 186 milyon 437 bin dolarlık kısmını gıda sektörünün bitkisel ürünler grubu, 879 milyon 818 bin dolarlık kısmını ise hayvansal ürünler grubu oluşturdu. Böylece 2024’ün 2. çeyreğinde gerçekleşen toplam gıda ihracatı 6 milyar 66 milyon 255 bin dolar düzeyinde gerçekleşti ve 2024’ün ilk çeyreğinde kaydedilen 7 milyar 113 milyon 304 bin dolarlık ihracat payında bir düşüş yaşandı.
2023 yılının Ekim - Aralık ayları arasındaki 4. çeyreğinde Türkiye geneli gıda ihracatı 7 milyar 674 milyon 103 bin dolar iken, 2024 yılının 1. çeyreği olan Ocak - Mart döneminde bu değer 7 milyar 113 milyon 304 bin dolara inerek küçük bir oynama yaşadı. Her iki çeyrekte de Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri ürün grubunun gıda ihracatında başı çektiği görüldü. 2023’ün 4. çeyreğine oranla 2024’ün 1. Çeyreğinde ihracatı artan ürün grupları Zeytin ve Zeytinyağı ile Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller oldu. Özellikle Zeytin ve Zeytinyağı ürün grubunda iki çeyrek arasında gerçekleşen 101 milyon 220 bin dolarlık ihracat farkı dikkat çekti. 2024’ün 2. çeyreğinde ise 6 milyar 66 milyon 255 bin dolarlık toplam ihracat ile 1. çeyrek verilerine nazaran azalan değerler kaydedildiği, 2023’ün 4. çeyreğinden 2024’ün 1. çeyreğine geçişte yaşanan ihracat artışının korunamadığı görüldü. Böylece Türkiye geneli gıda ihracatı verilerinde 2024 1. çeyrekten 2024 2. çeyreğe geçişte bir dalgalanma olduğu, dengeli bir değer grafiği yakalanamadığı dikkat çekti. 2024’ün 2. çeyreğinde Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri ürün grubu toplam ihracatı 2024’ün ilk çeyreğine göre gerileme gösterirken, 2024’ün 2. çeyreğinin 3 ayında ihracatı artan ürün grubu olmadı. Gıda mamullerine ait 7 ürün grubundaki ihracatta düşüş kaydedildiği gözlendi.
En çok ihracat yapılan ülkeler
Gıda sektörünün 7 alt grubu bazında Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ülkeler, 2024 yılının ilk 2 çeyreği boyunca büyük değişiklikler göstermedi. Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri ürün grubunda, 2024’ün 2.çeyreğinde de Irak, Yaş Meyve ve Sebze ürün grubunda Rusya, Meyve Sebze Mamulleri ürün grubunda ABD, Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller ürün grubunda Irak, Kuru Meyve ve Mamulleri ürün grubunda ise Birleşik Krallık, Türkiye’nin en yüksek gıda ihracatı gerçekleştirdiği ülkeler olarak saptandı. Zeytin ve Zeytinyağı ürün grubunda ilk çeyrekte başı çeken ihracat ülkesi İspanya iken, 2. Çeyrekte ABD en çok ihracatın gerçekleştirildiği ülke oldu. Fındık ve Mamulleri ürün grubunda ise, 1. çeyreğin en çok ihracat yapılan ülkesi İtalya iken, yılın devamı için bu konum Almanya’ya ait oldu. 2024’ün 2. çeyreğinde ürün grupları bakımından Türkiye’nin en çok gıda ihracatı yaptığı ülkeler şöyle oluştu:
Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri ürün grubunda Irak, Yaş Meyve ve Sebze ürün grubunda Rusya, Meyve Sebze Mamulleri ürün grubunda ABD, Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller ürün grubunda Irak, Kuru Meyve ve Mamulleri ürün grubunda Birleşik Krallık, Zeytin ve Zeytinyağı ürün grubunda ABD, Fındık ve Mamulleri ürün grubunda Almanya. Bu veriler ışığında, gıda sektörünün ihracat hedef pazarlarının 2024’ün 2. çeyreğinde de 2024’ün ilk çeyreğine göre neredeyse değişmediği görüldü. Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri ile Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller ürün gruplarında ihracatta başı çeken ülke olan Irak’ın, hem 2024’ün ilk çeyreği için hem de 2024’ün 2. çeyreğinde ülkemizin en fazla gıda ihracatı gerçekleştirdiği ülke olduğu gözlendi. Irak’ı ABD ve Rusya takip etti.
Kapasite kullanım oranları
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’ndan alınan verilere göre, 2024 yılının 2. çeyrek dönemi süresince, Gıda Ürünlerinin İmalatı ve İçeceklerin İmalatı sektörleri için İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (İSKKO), minimal dalgalanmalar göstererek istikrarlı bir grafik izledi. Gıda Ürünlerinin İmalatı grubunda, 2024 yılının 2. Çeyreğinin 3 ayı için ortalama İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı yüzde 72,91 iken, İçeceklerin İmalatı grubunda bu oran yüzde 76,72 oldu. Gıda Ürünlerinin İmalatı grubu 3 ay boyunca stabile yakın bir trend izlerken, İçeceklerin İmalatı grubu Nisan ayından Haziran ayına artış trendi izledi. Yılın 2. çeyreğine ait 3 ayda her iki imalat kalemi de dengeli değişimler geçirdi. En olumlu oran ise yüzde 80,46 ile, Türkiye genelinde imalat sektörleri için hedeflenen İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı olan yüzde 80’e en çok yaklaşan veriye sahip İçeceklerin İmalatı grubu Haziran ayı imalat verisidir.