Pek çok firmanın, kişinin başına gelen, gelebilecek türden bir durum.
Kasanızda çekmecenizde saklanması gereken boş çek yaprakları ortadan kaybolduğunda nelerle karşılaşılacaktır?
Son durumu, mevzuat ve uygulamayı net bir şekilde izaha çalışalım.
Malum, çek yapraklarının her bir tanesine bankanın “garanti ödeme yükümlülüğü var”.
Bu yükümlülük nedeniyle, banka size misalen on yaprak çek verdiğinde 2021 yılı için 2.675.00 TLx10 hesaplamasıyla 26.750.00 TL tutarında bir risk alıyor. Bu riskin diğer adı da bankanın size açmış olduğu “gayri nakdi kredi kalemi”.
Bankayla ilişkinizin seviyesine göre bu tutarı peşinen depo ettirebileceği gibi, pek çok şekillerde kredi olarak da yazabiliyor. Müşteriden kaynaklanan ufacık bir aksilikte de banka bu tutarları sizden nakdi depo olarak isteyebiliyor, ödenmediğinde ise hukuki yollar haciz vs. gibi açık.
Ancak, 2021 yılı Mart ayında çıkan yasayla artık çeklerin üzerine “çekin matbaada basım tarihinin” yazılması zorunlu oldu.
Üzerine basım tarihi yazılı olan çeklerde, çekteki vade (ya da düzenleme tarihi diyelim) basım tarihinin üzerinden beş yıl geçmiş ise bankanın bu garantiyi ödeme yükümlülüğü yok. Ne yapacağız? Bize verilmek, cirolanmak istenen çekin basım tarihine göz atıp vade tarihi ile arada beş yıl geçip geçmediğine. Hoş, beş yıl geçmişse çek yine geçerli, karşılığı varsa bankaca ödenmek zorunda ama çekin karşılığı yoksa bu kez bankanın sözgelimi 2021 için bize 2.675.00 TL garanti tutarı ödeme zorunluluğu yok.
Çek üzerinde basım tarihi olmayan 2012 Mart ayı öncesi müşterilere verilen çekler geçersiz mi? Bu sorunun cevabı hayır. Bu çekler için de kanunda geçerlilik anlamında sıkıntı yok, karşılıksız çıkarsa da müeyyideleri var.
Ancak üzerinde basım tarihi yazılı olmayan çekler için 30.06.2018 den itibaren bankanın ödemekle yükümlü olduğu meblağ -0- ( sıfır.) Ne yapacağız, çekin basım tarihinin bulunup bulunmadığına da bakacağız.
Uygulamada banka görevlileri, müşterilerine kayıp boş çekler için “mahkeme kararıyla iptal yazısı getirin” türünden tavsiyeler veriyorlar.
Son derecede hatalı bilgi; boş çekler kambiyo hukuku bakımından hukuken değersizdir bu nedenle de iptali için dava türü bulunmamaktadır.
Yine bankalar müşterinin çekleri fiilen teslim edilmediği gerekçesiyle hesap kapama gibi işlemleri yapmıyorlar, burada da ilgili çekler için banka ödeme yükümlülüğü yoksa bankanın hesap kapama taleplerine karşı sıkıntı çıkarmaması gerekir zira bankanın sorumluluğu ortadan kalkmış, kredi hesabı fiilen sıfırlanmıştır.
Peki boş çekleri kaybettik bulamadık, evvel emirde ne yapacağız?
Böyle durumlarda bankaya noterden ihtarname gönderilerek, ya da ispatlanabilecek şekilde elden teslim, ya da tebligatla (KEP tebliği gibi) ilgili çeklerin kaybolduğunu, ibrazında ödenmemesi gerektiğini bildirmek basit ve yeterli bir aksiyon olur. Zaten üçüncü bir hukuki yol da yok.
Eğer kaybolan çek kötü ellerde yazılıp piyasaya sürülmüş ise zaten tüm kurallar sil baştan değişiyor ki, bu apayrı bir husus ve önceki makalelerimizde bu hususa, uygulamada yaşanan acı sonuçlara, kanun boşluğunun kötü niyetlilere yarattığı kabul edilemez haksızlıklara değinmiştik.
Yararlı olması dileklerimizle, sağlıcakla kalınız.