Bulunduğumuz zaman evresinde teknoloji ve kavramlar o kadar hızla değişip gelişiyor ki; yaşamın ekonomi, hukuk gibi pek çok temel alanının bu gelişmeye uyup adapte olması da bir büyük mesele.
Bugün incelememizin bir bölümünde kripto varlıklara ve bunlara 89 Haciz İhbarnamesi yoluyla konulabilecek haciz imkanına değineceğiz. Yarın belki de Metaverse’te gayrimenkullere, NFT sanat eserlerine haciz makaleleriyle dolacak hukuk sayfaları.
Aman Allah’ım! Daha neler göreceğiz.
Önce şu 89 ihbarnamesi nedir, ne değildir? Kısaca bir göz atalım;
A şirketinin ya da gerçek kişinin (kısaca alacaklı) borçlusu olan B şahsından ya da şirketinden (kısaca borçlu) alacağını icra takibi yolu ile almakta zorlandığı durumda, Borçlu B’nin evine, arsasına fabrikasına, yani taşınmaz mallarına, gemisine, uçağına, taşınabilir varlıklarına, bankalardaki para ve varlıklarına haciz konulabildiği gibi, B şahsının alacaklı olduğu B’ye borçlu kişilere yönelik de işlem yapılabilmektedir.
İşte B’ye borçlu kişilere yönelik yapılabilen işlemler hukukçular arasında genellikle “89 ihbarnamesi” olarak bilinen, üçüncü şahıslardaki hak ve alacakların haczi işlemleridir.
Bu işlemde özetle B şahsına borçlu olabilecek gerçek kişi ve veya tüzel kişilere, İcra müdürlüğünden 89 ihbarnamesi tebliğ edilir.
Uygulamaya uzak kişi ve şirketler kendilerine gelen 89 haciz ihbarnamesiyle bazen paniğe kapılırlar. “Nasıl oluyor bu?” Soruları ardından gelir. İşin açıkçası borçlunun alacaklı olabileceği kişilere yönelik bu ihbarnameleri gönderten alacaklının veya gönderen icra müdürlüğünün herhangi bir belgeye ya da alacak varlığının sorgulanmasına ihtiyacı bulunmamaktadır. İcra müdürlüğü, sadece alacaklı veya avukatının beyanı üzerine üçüncü kişiye bu tebliği yapmak zorundadır. Alacaklı da alacağın varlığını belgeyle ortaya koymak zorunda değildir.
89/1 ihbarnamesini alan ancak B’ye borcu bulunmayan kişinin iki seçeneği vardır. Ya süresi içerisinde ki yedi gündür, itiraz dilekçesi vermek ya da B’ye borcu var ise bunun miktarını belirten bir dilekçe sunmak, kendisine gönderilen haciz rakamı daha yüksekse kalanına da itiraz etmek.
Eğer 89 tebliği bir şekilde yapılmış ve itiraz/beyan süresi geçmişse, alacaklısı aynı işlemi 89/2 ile tekrarlar. İkinci ihbarnamede de yukarıdaki seçenek aynı şekilde mevcuttur.
Ancak; ikinci tebliğe de beyan süresini geçiren üçüncü kişinin, üçüncü tebliği aldığında bu kez itiraz etmesi yetmeyecek, dosya alacaklısına karşı süresi içerisinde menfi tespit davası açıp bunu icra dosyasına ibraz etmesi gerekecektir. Aksi halde üçüncü kişi tıpkı bir borçlu gibi kendisine gelen rakamı ödemek ya da hacizle karşı karşıya kalmak durumundadır. Aynı icra dosyasından üç adet tebliği de alıp ses çıkarmayan üçüncü kişi, ancak takip borçlusuna karşı rücu davası açabilir, ve ödemek zorunda kaldığı veya ödediğini isteyebilir. Alacaklının sorumluluğu kalkar.
Burasına dikkat. 89 ihbarnamesine cevap veren üçüncü kişi, borcu bulunmasına rağmen yanlış beyanda bulunursa, dosya alacaklısının üçüncü kişiye karşı tazminat ve ceza davasıyla hapis cezası istem hakkı vardır. 89 itirazını üçüncü kişi adına vekaleten Avukat verdi ise, ceza davası seçeneği yok. Bu sebeple bu tür itirazları masraftan kaçınmayıp avukatınıza yaptırın derim, zira kötü niyetli bazı alacaklılar salt tacizle para alabilme sevdasına günahsız üçüncü kişilere karşı ceza davası açma ve uğraştırma metodu uyguluyorlar (maalesef).
Elbette 89 ihbarnameleri ile ilgili kitaplar dolusu ve binlerce ayrıntı yüksek yargı kararları, bilimsel görüşler gibi içtihatlarla düzenlenmiştir. Pek çok örnekte olduğu gibi de bunca düzenlemeye rağmen hâlâ uygulamada tereddüt ve boşluklar doğmaktadır. Gelelim, kripto varlıklara haciz meselesine.
Borçlunuzun kripto varlıklara, misalen önemli miktarlarda Bitcoin, Etherium gibi tüm kriptopara borsalarında bulunan varlıklara sahip olduğunu biliyorsunuz, ve çaresizsiniz. Bu durumda borçlunuzun soğuk cüzdanı, merkeziyetsiz borsalarda işlem yapılan yazılım bazlı cüzdanları varsa büyük olasılıkla soğuk su içme durumu hasıl oluyor. Çünkü o zaman kişinin varlığı sadece kendisine bağlı bulunuyor. Ama eğer borçlunuz Türkiye’de hukuken faaliyet göstermekte olan aracı kurumlarla (kriptopara borsalarıyla) çalışıyorsa bir şansınız var demektir, zira anahtarlar o aracı kurumlarda bulunuyor. UYAP ekranlarında şu an için her ne kadar takibi kesinleşmiş borçluların hangi banka şubesinde hesabı olduğu bilinse de, kripto varlıklara dair aracı kurumlardaki varlık bilgisi mevcut değil ve uygulanması pek de basit olmazdı. Bu durumda her bir aracı kuruma 89 ihbarnamesi ile müzekkere yazılmalı. Eğer aracı kurum hesabında borçluya ait TL veya kriptovarlık var ise, bu hesaba haciz konulacak, dolayısıyla alacağa erişmiş olunabilecektir. Zira bunun örneği geçtiğimiz aylarda yaşanmış ve basına da yansımıştı.
Saygılarımla.