Toplumumuzda çok kullanılan bir sözdür: “Kaç paralık adam ki? “ Eskiden öğrenciler de parayla değerlendirilirmiş ve onlara “40 paralık adamlar” denirmiş. Neden 10, 20, 30 değil de 40 paralık denildiğine gelince…
1924 yılının Kasım ayı, İstanbul’da tramvay şehir içi ulaşımı, Konstantinapol isimli bir Belçika şirketine ait. Cumhuriyet kurulduktan sonra yabancı şirketlerle masaya oturulmuş ve sözleşmeye bazı şartlar konmuş. Bu şartlardan birine göre öğrenciler kimliklerini göstermek şartıyla yarı fiyatına tramvaya binecekti. Belçika şirketi Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin tüm şartlarını kabul etmiş.
Tramvayda tam bilet 80 para, öğrenci 40 paraydı. Ancak Osmanlı Dönemi’nde her istediği yapılan Belçika şirketi sorun çıkarıyordu. Öğrencilerden de tam bilet parası, yani 80 para istiyordu. 15 Kasım 1924’te Tıp Fakültesi öğrencileri örgütlendi. İstanbul’un tüm duraklarında tramvaya binecekler ve 40 para ödeyeceklerdi. Harbiye Durağı’ndan binen bir grup öğrenci 40 para verince biletçi kabul etmedi ve tramvayda olaylar çıktı. Kavganın büyümesi üzerine vatman tramvayı durdurdu. Olay yerine yetişen şirket işçileri ile öğrenciler arasında arbede yaşandı. Yoldan geçen bazı vatandaşlar da hakkını arayan öğrencilere tepki gösteriyordu.
“Ne olacak, bunlar 40 paralık adamlar!” Bir anda iki el silah sesi duyuldu ve iki öğrenci vurularak yaralandı. Silahı ateşleyen polis Harbiye Karakolu’na sığınarak linçten zor kurtuldu. Ertesi gün İstanbul’daki tüm üniversite öğrencileri ayaklanmıştı. Belçika şirketinin Beyoğlu’ndaki Metro Han’da bulunan merkezini basıp her şeyi talan ettiler. Şirket yetkilileri canlarını zor kurtarıp Sirkeci’de bulunan Sansaryan Han’daki İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne sığındı. Polisin ve şirket yetkililerinin tüm girişimlerine ve sözlerine rağmen, olaylar 3-4 gün yatışmadı. Sonunda 21 Kasım 1924’te Konstantinapol Şirketi pes etti. Artık öğrenciler her yerde tramvaya 40 paraya binecekti. Cumhuriyet’in ilk toplu öğrenci eylemi başarıyla sonuçlanmıştı. İki öğrenciyi yaralayan polis memuru Hüseyin Efendi ise, “Silahım kendiliğinden ateş aldı” deyince, hapisten kurtuldu ama meslekten el çektirildi.
BUGÜN ÖĞRENCİLER; TOPLU ULAŞIM ARAÇLARINA, 1924 YILINDAKİ O “40 PARALIK ADAMLAR” SAYESİNDE YARIM BİLETLE BİNİYORLAR…
Öte yandan, bugün, beş para etmeyecek bazı insanlar hak ettiklerinden daha fazla bir konuma gelmek için ellerinden geleni yapıyor. Söylemleri ile eylemleri tutmayan böyle kişilere itibar etmemenizi, değer vermemenizi ve uzak durmanızı naçizane salık veririm.
Sayglarımla.